Przedsiębiorstwa z reguły zatrudniają określone osoby na umowę o pracę, przy czym osoby te są zobowiązane do świadczenia na rzecz pracodawcy określonych obowiązków. Często jednak zdarza się, że dany pracownik przez dłuższy czas nie może sprawować swoich funkcji zawodowych, co może być związane na przykład z poważną chorobą lub też przysługującym mu urlopem wypoczynkowym albo macierzyńskim.
W takim wypadku zachowaniu ciągłości pracy sprzyja zawarcie przez pracodawcę z inną osobą tzw. umowy na zastępstwo, dzięki czemu zostanie zagwarantowana ciągłość pracy na danym stanowisku. Począwszy od lutego 2016 roku, wdrożono odpowiednie regulacje prawne, zgodnie z którymi tego rodzaju umów nie obejmuje się odrębnymi przepisami, uznając je za rodzaj umowy o pracę na czas określony.
Jakie elementy musi zawierać umowa na zastępstwo?
Jak sama nazwa wskazuje, umowy na zastępstwo zawiera się z osobami, które będą przez jakiś czas wykonywać obowiązki na chwilowo zwolnionym przez innego pracownika stanowisku. W takiej umowie, jak w każdej umowie o pracę, powinno zawrzeć się oznaczenie jej stron, rodzaj umowy, datę jej podpisania, a także warunki pracy na danym stanowisku oraz otrzymania wynagrodzenia za daną pracę. W tej umowie należy ponadto dokładnie wyszczególnić rodzaj wykonywanej pracy oraz miejsce jej realizacji. Trzeba też określić termin rozpoczęcia pracy, jej wymiar czasowy, a także poszczególne składniki wynagrodzenia. Jeśli termin obowiązywania umowy został wyznaczony na czas krótszy niż nieobecność pierwszego pracownika, nic nie stoi na przeszkodzie zawarciu kolejnej umowy na zastępstwo.
Obecnie liczba takich umów jest właściwie nieograniczona, co zasadniczo odróżnia je od innych umów na czas określony, których liczba nie może być większa niż 3, przy czym ostatnia z nich nabiera charakteru umowy o pracę na czas nieokreślony. Umowy na zastępstwo można zawierać wielokrotnie i nigdy nie staną się one umowami na czas nieokreślony.
Termin końcowy
W każdej umowie na zastępstwo należy określić czas jej trwania. Można to uczynić za pomocą konkretnych dat, jeśli oczywiście zna się datę powrotu pracownika na dane stanowisko pracy. Niekiedy jednak wskazanie określonych dni może okazać się niemożliwe, dlatego też w tego rodzaju umowach zawiera się zapis odnośnie świadczenia przez zastępcę stosunku pracy do momentu powrotu do pracy zastępowanego podwładnego. W takim wypadku zawsze trzeba jednak pamiętać o konieczności zawarcia danych osobowych zastępowanego pracownika w umowie o pracę na zastępstwo. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi taki wymóg nie narusza prawa do ochrony danych osobowych pod warunkiem, że pracodawca jasno określi niezbędność zawarcia tych danych we wspomnianych umowach. Ponadto art. 53 Kodeksu pracy zezwala pracodawcy na rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem, którego czas zwolnienia chorobowego nadmiernie się przedłuża, co powoduje konieczność zatrudniania kogoś innego w ramach umowy na zastępstwo. W umowie na zastępstwo zawiera się wówczas stosowny termin wygaśnięcia stosunku pracy z zastępowanym pracownikiem. Jeśli zastępowany pracownik w trakcie trwania umowy o jego zastępstwo umrze, jego śmierć pociąga za sobą automatyczne rozwiązanie umowy na zastępstwo.
Rozwiązywanie umów na zastępstwo przed terminem ich wygaśnięcia
Umowa o pracę na zastępstwo może zostać rozwiązana jeszcze przed powrotem na zastępowane stanowisko pracy danego pracownika. Można tego dokonać albo za porozumieniem stron, w dowolnym momencie trwania umowy, albo bez wypowiedzenia, jeśli zaistniała wina którejś ze stron. Można także złożyć stosowne wypowiedzenie rozwiązujące umowę. Czas trwania takiego wypowiedzenia jest zbieżny z terminami określonymi w umowach o pracę na czas nieokreślony. Jeśli zatem zastępca pracował na danym stanowisku pracy nie dłużej niż pół roku, przysługuje mu dwutygodniowy okres wypowiedzenia. Przedłuża się on do 1 miesiąca przy stażu pracy od 0,5 roku do 3 lat. Jeśli zatrudnienie trwa co najmniej trzy lata, pracownik ma prawo do trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.
Zalety i wady umów na zastępstwo
Umowy o pracę na zastępstwo zostają automatycznie rozwiązane wraz z dniem powrotu do pracy zastępowanego pracownika. Można je zawierać wielokrotnie i nigdy nie osiągną one statusu umowy na czas nieokreślony. Fakt zatrudnienia zastępcy gwarantuje ciągłość pracy, tak bardzo pożądaną w dobie niezwykle konkurencyjnego rynku przemysłowego. Z drugiej jednak strony fakt zawarcia umowy na zastępstwo z pracownikiem pociąga za sobą pewne zobowiązania dla pracodawcy, które wiążą się z koniecznością poniesienia relatywnie wysokich kosztów przeznaczonych na badania pracownika oraz zaznajomienie go z przepisami BHP. Koszty te są zwielokrotniane w przypadku zatrudniania większej ilości zastępców. Trzeba też mieć świadomość, że zawarcie umowy na zastępstwo jest równoznaczne dla obydwu stron (tak pracownika, jak i pracodawcy) ze zobligowaniem się do przestrzegania konkretnych zobowiązań zawartych w aktualnie obowiązującym Kodeksie pracy.