Kodeks pracy w artykule 94 nakłada na pracodawcę obowiązek systematycznego przeprowadzania wśród pracowników szkoleń odnoszących się do szeroko pojmowanego bezpieczeństwa i higieny pracy. Zabrania się dopuszczenia do pracy takiej osoby, która nie dysponuje odpowiednimi kwalifikacjami ani potrzebnymi do jej wykonywania umiejętnościami, a dodatkowo nie wykazuje się wystarczającą znajomością przepisów dotyczących bezpieczeństwa oraz higieny pracy.
A zatem każdorazowo przed zatrudnieniem nowego pracownika bądź pracowników trzeba zadbać o organizację takiego szkolenia, które później niejednokrotnie powtarza się również w trakcie pracy.
Ogólne zasady przeprowadzania szkoleń BHP w firmach
Jednostką zobowiązaną do przeprowadzenia oraz zorganizowania szkoleń BHP jest zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi pracodawca. Nie oznacza to jednak automatycznie konieczności przeprowadzania przez niego tego rodzaju szkoleń osobiście czy też za pośrednictwem zatrudnionych przez siebie osób. Równie dobrze może on bowiem wspomniane zadanie zlecić do wykonania firmie zewnętrznej zajmującej się na mocy przepisów o systemie oświaty szkoleniami w zakresie bezpieczeństwa oraz higieny pracy. Szkolenia BHP zazwyczaj dzielą się na szkolenia wstępne oraz okresowe. W ramach tego pierwszego pracownik przechodzi tzw. instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy.
Instruktaże ogólne oraz stanowiskowe
Za główny cel instruktażu ogólnego uznaje się dążenie do zapoznania pracownika z przepisami BHP znajdującymi się w kodeksie pracy, oraz w regulaminie zakładowym obowiązującym w danym miejscu pracy. Oprócz tego, w ramach takich szkoleń pracownik powinien także zaznajomić się z regułami udzielania pierwszej pomocy. W instruktażach ogólnych uczestniczą zazwyczaj nowo przyjęci pracownicy jeszcze przed rozpoczęciem wykonywania swoich obowiązków zawodowych, a także studenci na praktyce studenckiej oraz uczniowie szkół zawodowych odbywający w danym zakładzie pracy praktyczną naukę zawodu.
Prowadzeniem szkoleń BHP zajmuje się zazwyczaj pracownik służby BHP albo dysponująca odpowiednią wiedzą i kompetencjami osoba wyznaczona w tym celu przez pracodawcę. Takie szkolenie powinno trwać co najmniej trzy godziny lekcyjne (czyli w sumie 135 minut). Z kolei instruktaż stanowiskowy ma na celu zaznajomienie pracownika z ewentualnymi zagrożeniami wynikającymi z wykonywania konkretnej pracy oraz sposobami ochrony przed tymi zagrożeniami przy jednoczesnym wskazywaniu metod bezpiecznego realizowania obowiązków służbowych. Instruktaże stanowiskowe przeprowadza osobiście pracodawca albo wyznaczony przez niego do tego pracownik, pod warunkiem posiadania przez niego odpowiednich kwalifikacji oraz kompetencji i doświadczenia zawodowego. Szkolenie powinno trwać od 2 do 8 godzin lekcyjnych.
Po szkoleniu stanowiskowym zwykle przeprowadza się sprawdzian weryfikujący nabyte przez uczestnika szkolenia wiadomości z zakresu BHP. Pozytywny wynik tego sprawdzianu stanowi przepustkę do rozpoczęcia pracy na danym stanowisku. Ponadto pracownik musi potwierdzić w formie pisemnej odbycie takiego szkolenia, które dodatkowo należy uwzględnić w aktach osobowych zatrudnionego w postaci specjalnej karty szkolenia wstępnego.
Szkolenie okresowe
Na pracodawcach ciąży także obowiązek przeprowadzania szkoleń okresowych BHP. Takie szkolenie także kończy się egzaminem sprawdzającym wiadomości; ponadto winno być ono potwierdzone na piśmie przez pracownika wraz ze stosowną notatką w jego aktach osobowych. Częstotliwość przeprowadzania takich szkoleń oraz czas ich trwania zależy w głównej mierze od rodzaju wykonywanej pracy. I tak na przykład robotników fizycznych należy poddawać takim szkoleniom mniej więcej raz na trzy lata, a pracowników biurowych raz na 6 lat.
Inne zasady przeprowadzania szkoleń BHP
Jeśli pracownik wykonywał u poprzedniego pracodawcy takie same obowiązki, a pracę w nowym zakładzie pracy podjął natychmiastowo po ustaniu stosunku pracy we wcześniejszym zakładzie, nie musi on przechodzić kolejnego szkolenia BHP o charakterze wstępnym. Co istotne, wszystkie szkolenia BHP odbywają się w godzinach pracy, a ich koszty pokrywa w całości pracodawca. Oznacza to, że pracownik nie musi w celu odbycia szkolenia przychodzić wcześniej do pracy lub zostawać po godzinach. Gdyby jednak doszło do takiej sytuacji, udział w szkoleniu BHP należy potraktować jako pracę w godzinach nadliczbowych. Zasada ta obowiązuje w każdym przypadku.
Oprócz tego pracodawca musi na bieżąco uzupełniać wiedzę pracowników z zakresu BHP, przekazując im różne informacje na ten temat, także poza czasem formalnego szkolenia BHP. Uzyskanie takiej instrukcji pracownik powinien każdorazowo potwierdzać w formie pisemnej. Także sam pracodawca powinien przejść szkolenie BHP w zakresie ciążących na nim obowiązków. Szkolenia powinny być powtarzane systematycznie w odpowiednich odstępach czasowych. Jeśli pracodawca dysponuje odpowiednimi kwalifikacjami, może prowadzić je samodzielnie.